لباس لری و ردای رنگارنگ هویت ایرانی

قوم لر یکی از اقوام دوست‌داشتنی ایران هستند که فرهنگ چندهزارساله دارند. در این مقاله از سری مقالات آرت سنتر در زمینه معرفی لباس‌های محلی ایران، قصد داریم به سراغ پوشش مردمان لر و لباس لری برویم و جزئیات آن را باهم بررسی کنیم.

جغرافیای مناطق لرنشین به سه بخش تقسیم می‌شود که شامل موارد زیر است:

۱. لر فیلی

۲. لر بختیاری

۳. لر جنوبی

البته مدل دیگری نیز این تقسیم‌بندی را انجام می‌دهند که شامل «لر کوچک» و «لر بزرگ» است.

در همین ابتدای امر شاید برایتان جالب باشد که بدانید منظور از واژه فیلی برای معرفی اقوام لر چیست. تا دوره‌ی صفوی تقسیم سرزمین‌ها به صورت لر بزرگ و لر کوچک بود. بعد از فروپاشی، اتابکان لر روی کار آمدند. والیان فیلی -که از طایفه فیلی بودند- به مرور زمان اسم طایفه‌ی فیلی- که والیان از آن برخواستند را بر روی همه‌ی ساکنان سرزمین لرستان و ایلام امروزی گذاشتند.

برخی از بخش‌های لباس لری زنانه (لر فیلی)

لباس لری زنانه در عین سادگی، زیبایی و شادی خود را حفظ کرده است. معمولا زنان جوان از لباس‌های روشن‌تر و زنان مسن از لباس‌های تیره‌تر استفاده می‌کنند.

پیراهن

پیراهن بانوان لر که به جومه و کراس معروف است، بلند، ساده، گشاد و به شکل ذوزنقه است. یقه لباس گرد و چاکدار است و جلوی آن دکمه می‌خورد. این پیراهن‌ها، گلدار و ساده است و پایین آستین آن معمولا شکاف‌‌دار و بدون دکمه است. معمولا زیر این پیراهن از پیراهن دیگری نیز استفاده می‌شود که دارای برش ساده است.

شلوار

شلوار بانوان لر دوخت و برش مخصوص به خود را دارد که قسمت بالای آن، پهن، گشاد و دارای لیفه است. برخی از این شلوارها دو رنگ است و تقریبا تا قسمت بالای زانو یک رنگ دارد و قسمت دیگر رنگش متفاوت است. معمولا در قسمت پایین شلوار، یراق‌دوزی، نقش‌بندی‌‌،‌ نواردوزی و … انجام می‌شود.

یک نوع دیگر شلوار وجود دارد که به آن شلوار «گل نقطه‌ای» می‌گویند. این شلوار امروزه در بازار لرنشین وجود دارد که در رنگ‌های مختلف و طرح‌های متنوع است.‌ گشادی این شلوار معمولی است و از یک نوع پارچه استفاده می‌شود.

کت یا کلنجه

کلنجه کاملا شبیه کت‌های امروزی است. آستین کامل جلو باز و حالت راحت راحتی دارد. جنس آن معمولا مخمل است و با یراق و نوار تزئین می‌شود.

جلیقه

جلیقه فیلی، همانند کلنجه است ولی فاقد آستین و کمی کوتاه‌تر از آن است. در قدیم بیشتر سکه‌دوزی روی آن صورت می‌گرفت اما امروزه بیشتر از رشته‌های آویز مهره استفاده می‌شود.

سرداری

سرداری بلند‌تر از کت بوده و آستین کامل‌ دارد. لبه جلو سرداری و آستین آن با نوار یراق تزئین می‌شود.

بال کل

تمام مشخصات سرداری را دارد با این تفاوت که آستین آن کمی کوتاه‌تر است.

گُلوَنی (Golvani)

سربندی با قدمت 3 هزار ساله و نمادی از شکوه زاگرس‌نشینان ایران است. گلونی (به فارسی گلبندی) یکی از قدیمی‌ترین سربندهای ایرانی است که قوم لر، لک و کرد از آن استفاده می‌کنند. ریشه این سربند به اقوام کاسیت برمی‌گردد که از اجداد قوم لر هستند.

از دیدگاه صنایع دستی، گلونی نوعی سربند با نخ ابریشم است که چاپ روی آن چاپ کلاقه‌ای (باتیک) بوده که بعد از شست و شو از بین نمی‌رود. رنگ گلونی بیشتر قرمز و مشکی است اما رنگ‌های دیگر آن نیز در مراسمات خاص توسط جوانان استفاده می‌شود و بستن گلونی در مناطق مختلف عشایر نشین لرستان گره‌های مخصوص و اندازه‌های متفاوت دارد.

نکته جالب توجه این است که گلونی فقط مخصوص زنان نیست، مردان نیز گاهی اوقات از این سربند زیبا استفاده می‌کنند.

لباس لری مردانه

لباس لری مردان پیوندی ناگسستنی با ایران باستان دارد و این لباس همچون لباس‌های دیگر اقوام ایرانی، ریشه‌های تاریخی دارد.

پوشاک مردان، نسبت به پوشاک زنان از جزئیات کمتری برخوردار است. که به برخی از اجزا آن، می‌پردازیم.

کلاه

کلاه مردان لر اغلب از جنس نمد است، به‌طور کلی 4 نوع کلاه از جنس نمد وجود دارد که شامل: مخروطی، استوانه‌ای، ایستا و تاشو است.